Το πρωί της 16ης Μαΐου του 1948 ένας ψαράς εντόπισε το πτώμα ενός άντρα να επιπλέει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Πάνω στο πτώμα βρέθηκε η ταυτότητά του. Επρόκειτο για τον 34χρονο Αμερικανό δημοσιογράφο
Τζορτζ Πολκ (George Polk), ανταποκριτή του ειδησεογραφικού οργανισμού CBS (Columbia Broadcasting System), ο οποίος είχε εξαφανιστεί μία εβδομάδα νωρίτερα από το ξενοδοχείο της πόλης «Αστόρια» όπου διέμενε.
Η δολοφονία του Τζορτζ Πολκ, μέσα στην «ασπρόμαυρη» ατμόσφαιρα του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, πυροδότησε μια πρωτοφανή κινητοποίηση των ελληνικών αστυνομικών αρχών και έθεσε σε επιφυλακή τις διπλωματικές, στρατιωτικές και μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Σήμερα, 62 χρόνια μετά και παρά την επίσημη «διαλεύκανση» της υπόθεσης, ήδη από το 1949, όλες οι εκδοχές για τους δράστες του (πολιτικού) εγκλήματος παραμένουν ανοικτές…
Η πληροφορία για την ανεύρεση του πτώματος έσκασε «σαν βόμβα» στις ελληνικές αρχές και κινητοποίησε αμέσως τις διπλωματικές αντιπροσωπείες και μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας, λόγω της εθνικότητας και της ιδιότητας του θύματος, αλλά κυρίως εξαιτίας της δημοσιογραφικής του δραστηριότητας το προηγούμενο διάστημα.
O Πολκ -βετεράνος πιλότος του αμερικανικού ναυτικού κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου- είχε προσληφθεί το 1946 από το CBS για να καλύπτει το χώρο της Μέσης Ανατολής. Τον ίδιο χρόνο πρωτοήλθε στην Αθήνα, στην οποία εγκαταστάθηκε οριστικώς τον Ιανουάριο του 1947. Ως τον Μάιο του 1948 ταξίδευε συχνά στην Κωνσταντινούπολη, το Κάιρο και την Παλαιστίνη, αλλά και στο εσωτερικό της Ελλάδας. Σε κάθε περιοχή διέθετε έναν συνεργάτη και στην Αθήνα αυτός ήταν ο Κώστας Χατζηαργύρης, ένας αριστερός δημοσιογράφος, ανταποκριτής της εφημερίδας «Christian Science Monitor», που διατηρούσε επαφές με τους σοβιετικούς στην ελληνική πρωτεύουσα (από τους πρώτους «υπόπτους» στην υπόθεση). Παράλληλα, σε κάποιο από τα ταξίδια του γνώρισε την νεαρή ελληνίδα αεροσυνοδό της ΤΑΕ -τον πρόδρομο της «Ολυμπιακής Αεροπορίας»-Ρέα Κοκκώνη, την οποία λίγο καιρό αργότερα παντρεύτηκε.
Στις αρχές του Μαΐου του 1948 ετοιμαζόταν να επιστρέψει με τη γυναίκα του στις ΗΠΑ, όπου τον περίμενε μια ετήσια υποτροφία στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αλλά καθυστέρησε την αναχώρησή του (είχε εισιτήρια για τις 20 Μαΐου), διότι ήθελε προηγουμένως να πραγματοποιήσει μια μεγάλη δημοσιογραφική επιτυχία: καθώς ο εμφύλιος πόλεμος βρισκόταν στο κρισιμότερο στάδιό του, σκόπευε να πάει «στο βουνό, κάπου στη Βορ. Ελλάδα» και να πάρει συνέντευξη από τον αρχιστράτηγο του Δημοκρατικού Στρατού και πρόεδρο της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης» Μάρκο Βαφειάδη. Για το σκοπό αυτό, την Παρασκευή 7 Μαΐου έφτασε (χωρίς τη συνοδεία της γυναίκας του) στην Θεσσαλονίκη, όπου κατέλυσε στο ξενοδοχείο «Αστόρια». Την ίδια και την επόμενη ημέρα επισκέφθηκε το αμερικανικό προξενείο στην πόλη και είχε συναντήσεις με αμερικανούς και βρετανούς αξιωματικούς αλλά και δημοσιογράφους ανάμεσά τους και τον 38χρονο συντάκτη της εφημερίδας «Μακεδονία» και ανταποκριτή του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters Γρηγόρη Στακτόπουλο, που τότε γνώρισε για πρώτη φορά. Αργά το βράδυ του Σαββάτου 8 Μαΐου, ο θυρωρός τον είδε να μπαίνει στο ξενοδοχείο για τελευταία φορά.
Από εκείνη τη στιγμή τα ίχνη του Πολκ χάθηκαν.
Τρεις μήνες μετά τη δολοφονία, στις 14 Αυγούστου, ο Στακτόπουλοςσυνελήφθη ως ο βασικός ύποπτος για τη δολοφονία του Πολκ. Ο Έλληνας δημοσιογράφος -ο οποίος είχε κομμουνιστικό παρελθόν και είχε σπουδάσει στο αμερικανικό κολέγιο «Ανατόλια» της πόλης- θεωρήθηκε ως ο άνθρωπος που έστησε την «παγίδα θανάτου» στον Αμερικανό συνάδελφό του. Υπό την πίεση της ανάκρισης, ψυχικών και σωματικών βασανιστηρίων αλλά και για να αποφύγει τη θανατική ποινή, ο Στακτόπουλος έκανε δύο ομολογίες παραδεχόμενος την ανάμειξή του στο έγκλημα. Δύο μέρες μετά, συνελήφθη ως συνεργός και η μητέρα του, Άννα Στακτοπούλου, η οποία φερόταν να είναι η αποστολέας φακέλου που απευθυνόταν «προς το 3ο Αστυνομικό Τμήμα» και περιείχε τη δημοσιογραφική ταυτότητα του Πολκ και ένα διαφημιστικό φυλλάδιο της «Panamerican Airways».
Στις 17 Οκτωβρίου, σε μια εντυπωσιακή συνέντευξη Τύπου των υπουργών Δ. Τάξης Κ. Ρέντη και Δικαιοσύνης Γ. Μελά και παρουσία της ηγεσίας της Χωροφυλακής ανακοινώθηκε ότι το φόνο είχε σχεδιάσει η Κομινφόρμ προκειμένου να εκθέσει την Ελλάδα στο εξωτερικό, να πλήξει τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και να εμποδίσει την βοήθεια που παρείχαν οι ΗΠΑ στην Ελλάδα.Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, καθώς ο Στακτόπουλος και η μητέρα του ήταν μέλη του ΚΚΕ έλαβαν εντολή να προσεγγίσουν τον Πολκ στην Αθήνα, ώστε αυτός να πάει στην Θεσσαλονίκη και κατόπιν να προωθηθεί «στο βουνό». Όταν ο Αμερικανός δημοσιογράφος έφτασε στην Θεσσαλονίκη, συναντήθηκε με τον Στακτόπουλο, έφαγαν μαζί στο κέντρο «Λουξεμβούργο» και ακολούθως μπήκαν σε μια βάρκα, όπου βρίσκονταν τα τότε ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ Αδάμ Μουζενίδης καιΒαγγέλης Βασβανάς, ώστε με αυτή να προσεγγίσουν περιοχές που ελέγχονταν από τον Δημοκρατικό Στρατό. Εκεί, ο Μουζενίδης τον πυροβόλησε και μετά τον έριξε στη θάλασσα.
Παρά το γεγονός ότι, όπως αποδείχτηκε πολύ σύντομα, ο Μουζενίδηςδεν ζούσε και ο Βασβανάς ήταν πολύ μακριά από τη Θεσσαλονίκη την εποχή της δολοφονίας, πως ο Πολκ βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη όταν υποτίθεται πως τον συνάντησε ο Στακτόπουλος στην Αθήνα, και δεν υπήρχε κανείς μάρτυρας που να τους είδε να τρώνε το βράδυ του φόνου στο εστιατόριο «Λουξεμβούργο», τον Απρίλιο του 1949 ο Στακτόπουλοςκαταδικάστηκε σε ισόβια, ενώ οι Μουζενίδης και Βασβανάς (οι οποίοι, όπως ήταν… φυσικό, απουσίαζαν από τη διαδικασία) στη θανατική ποινή. Η Άννα Στακτοπούλου αθωώθηκε.
Μετά την καταδίκη του, ο Στακτόπουλος έμεινε -παράνομα- τέσσερα χρόνια στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας προτού μεταφερθεί στις φυλακές. Το 1956 η ποινή του μετριάστηκε σε 20 χρόνια και το 1960 αποφυλακίστηκε, όταν ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Καλλίαςμείωσε την ποινή σε 17 χρόνια.
Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 (κυρίως χάρη σε σοβαρή έρευνα και σειρά δημοσιευμάτων του δημοσιογράφου Β. Τσιμπιδάρου) είχε αρχίσει να γίνεται αποδεκτό πως ο Στακτόπουλος δεν είχε καμιά συμμετοχή στην υπόθεση. Ο ίδιος, ως το 1998 όταν πέθανε σε ηλικία 88 ετών, βασιζόμενος σε νέα στοιχεία, προσέφυγε στον Άρειο Πάγο, ώστε να ξανανοίξει ο φάκελος της υπόθεσης και να υπάρξει αναψηλάφηση της δίκης του, κάτι που ωστόσο δεν έγινε δεκτό (η τελευταία σχετική αίτηση, αυτή τη φορά από την πλευρά της συζύγου του, απορρίφθηκε από το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου μόλις τον προηγούμενο Μάιο). Σήμερα, αποτελεί πλέον κοινό τόπο πως για τη δολοφονία του Πολκ δεν ευθύνονται αυτοί που καταδικάστηκαν το 1949.
Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν, έρευνες σε ελληνικά, αμερικανικά, βρετανικά και άλλα αρχεία, καταθέσεις Αμερικανών, Βρετανών και Ελλήνων πολιτών, δεκάδες βιβλία Ελλήνων και ξένων ερευνητών, τρεις κινηματογραφικές ταινίες («Κιέριον» του Δ. Θέου – 1966, «Υπόθεση Πολκ» του Αγ. Μάλλιαρη – 1978 και «Ο φάκελος Πολκ στον αέρα» του Γρ. Γρηγοράτου – 1987) και εκατοντάδες δημοσιεύματα στον παγκόσμιο Τύπο προσκόμισαν νέα στοιχεία, που κατονόμαζαν τους δράστες σε διαφορετικούς και ποικίλους πολιτικούς, κοινωνικούς και «επαγγελματικούς» χώρους.
Στη μνήμη του Τζ. Πολκ, ήδη από το 1949 το Long Island Universityστη Νέα Υόρκη καθιέρωσε τα ομώνυμα δημοσιογραφικά βραβεία (George Polk Award), τα οποία θεωρούνται από τα σημαντικότερα του είδους τους στις ΗΠΑ και με τα οποία έχουν βραβευτεί μερικοί από τους σπουδαιότερους αμερικανούς δημοσιογράφους του έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου.
Σήμερα, η υπόθεση παραμένει ουσιαστικώς ανοικτή. Παρά τα στοιχεία που έχουν έρθει, εν τω μεταξύ, στο φως, καμιά θεωρία δεν δείχνει ακαταμάχητη, έστω κι αν κάποιες από αυτές μοιάζει να πλησιάζουν περισσότερο στην αλήθεια. Σε κάθε περίπτωση, η «υπόθεση Πολκ» αποτελεί στις μέρες μας ένα από τα μεγαλύτερα (πολιτικά και ποινικά) αινίγματα του μεταπολεμικού κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Γρηγόρης Στακτόπουλος: ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΛΚ – Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΟΥ ΜΑΡΤΥΡΙΑ (δεύτερη έκδοση), εκδ. Γνώση, Αθήνα 1988
2. Κώστας Χατζηαργύρης: Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΛΚ, Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, εκδ. Ειρήνη, Αθήνα 1988
3. Kati Marton: THE POLK CONSPIRACY (MURDER AND COVER-UP IN THE CASE OF CBS NEWS CORRESPONDENT GEORGE POLK), εκδ. Farrar, Straus & Giroux, ΗΠΑ 1990
4. ΈντμουντΚήλυ: ΦΟΝΟΣ ΣΤΟΝ ΘΕΡΜΑΪΚΟ (ΥΠΑΤΟΙ, ΠΡΑΙΤΩΡΕΣ ΚΑΙ ΤΥΠΟΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΛΚ), εκδ. Γνώση, Αθήνα 1991
5. Φοίβος Οικονομίδης: ΠΟΛΕΜΟΣ, ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ, εκδ. Ορφέας, Αθήνα 1992
6. Κώστας Παπαϊωάννου: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ (ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ’48) – ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΖΩΡΤΖ ΠΟΛΚ, εκδ. Το Ποντίκι, Αθήνα 1993
7. Elias Vlanton with Zak Mettger: WHO KILLED GEORGE POLK? THE PRESS COVERS UP A DEATH IN THE FAMILY, εκδ. Temple University Press, Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ) 1996
______________
ΠΗΓΕΣ: https://eglima.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου